ارز دیجیتال یا رمز ارز (Cryptocurrency) نوعی پول الکترونیکی است که برای مبادلات و انتقال ارزش به صورت آنلاین استفاده می‌شود. برخلاف پول‌های سنتی که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی صادر و کنترل می‌شوند، ارزهای دیجیتال به صورت غیرمتمرکز عمل می‌کنند و توسط هیچ نهاد مرکزی‌ای کنترل نمی‌شوند. در این مطلب از مجله زاگرس قصد داریم تا به طور کامل درباره ارز دیجیتال صحبت کنیم، پس همراه ما باشید.
مفهوم ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال بر پایه فناوری بلاکچین عمل می‌کنند. بلاکچین یک سیستم دفتر کل توزیع‌شده است که تراکنش‌ها را به صورت دائمی و تغییرناپذیر ثبت می‌کند. در این سیستم، هر تراکنش به شکل یک بلاک در زنجیره‌ای از بلاک‌ها (بلاکچین) ذخیره می‌شود. این بلاک‌ها به ترتیب زمانی به یکدیگر متصل می‌شوند و یک زنجیره را تشکیل می‌دهند.
برای انجام تراکنش‌ها و ایجاد واحدهای جدید ارز دیجیتال، از تکنیک‌های پیشرفته رمزنگاری استفاده می‌شود. هر کاربر دارای یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی است. کلید عمومی به عنوان آدرس کیف‌پول دیجیتال عمل می‌کند و کلید خصوصی برای امضای تراکنش‌ها و دسترسی به ارزها استفاده می‌شود.
یکی از معروف‌ترین ارزهای دیجیتال بیت‌کوین (Bitcoin) است که در سال ۲۰۰۹ توسط فرد یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو ایجاد شد. پس از بیت‌کوین، هزاران ارز دیجیتال دیگر نیز ایجاد شدند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
ارزهای دیجیتال به دلایل مختلفی از جمله سرعت بالا، هزینه کمتر، امنیت بیشتر و امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی بدون نیاز به واسطه، مورد توجه قرار گرفته‌اند. با این حال، به دلیل نوسانات شدید قیمت و برخی مسائل قانونی و امنیتی، استفاده و سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال نیاز به آگاهی و دانش مخصوص خود را دارد.
رمزارزها چگونه کار می کنند
رمز ارزها بر پایه فناوری بلاکچین عمل می‌کنند. در این سیستم، تراکنش‌ها به صورت دیجیتالی ثبت و تایید می‌شوند و توسط شبکه‌ای از کاربران یا ماینرها تایید می‌گردند. هر تراکنش پس از تایید به صورت یک بلاک به زنجیره بلاک‌ها افزوده می‌شود، که این زنجیره غیرقابل تغییر و دستکاری است. به دلیل استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته، امنیت تراکنش‌ها و حریم خصوصی کاربران تامین می‌شود. همچنین، به دلیل عدم وابستگی به نهادهای مرکزی مانند بانک‌ها، رمز ارزها قابلیت انجام تراکنش‌های سریع و کم هزینه را در سطح جهانی فراهم می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث شده تا رمز ارزها به عنوان یک گزینه جذاب برای سرمایه‌گذاری، مبادله و حتی استفاده‌های روزمره مطرح شوند.
سیستم‌های قرارداد هوشمند نیز در برخی رمز ارزها پیاده‌سازی شده که امکان اجرای خودکار قراردادها را بر اساس شرایط از پیش تعیین‌شده فراهم می‌کند. مجموع این عوامل باعث رشد و پذیرش روزافزون رمز ارزها در جوامع مختلف شده است.
تفاوت ارز دیجیتال با پول فیزیکی
ارز دیجیتال و پول فیزیکی در ماهیت و شیوه‌های استفاده تفاوت‌های بنیادینی دارند. پول فیزیکی، مانند سکه و اسکناس، در دست مردم وجود دارد و توسط دولت‌ها یا بانک‌های مرکزی صادر و کنترل می‌شود. این نوع پول نیازمند زیرساخت‌های فیزیکی مانند بانک‌ها، خودپردازها و سیستم‌های حمل و نقل برای جابجایی و ذخیره‌سازی است. ولی رمزارز به صورت کاملاً دیجیتالی وجود دارد و بدون نیاز به هیچ واسطه ای برای صدور عمل می‌کند. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند و توسط هیچ نهاد مرکزی کنترل نمی‌شوند؛ بلکه شبکه‌ای از کاربران و ماینرها تراکنش‌ها را تایید و ثبت می‌کنند. این امر باعث می‌شود که تراکنش‌های ارز دیجیتال سریع‌تر، ارزان‌تر و بدون نیاز به واسطه‌های سنتی انجام شود. همچنین، ارز دیجیتال به دلیل استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری پیچیده، امنیت بالایی در برابر جعل و سرقت دارد، در حالی که پول فیزیکی در معرض خطرات فیزیکی مانند سرقت و آسیب قرار دارد.
انواع ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتال متمرکز. ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین، اتریوم و لایت‌کوین به وسیله فناوری بلاکچین و بدون کنترل نهادهای مرکزی عمل می‌کنند. بیت‌کوین به عنوان اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال، پایه‌گذار این حوزه بوده و اتریوم با معرفی قراردادهای هوشمند، امکانات بیشتری را برای توسعه‌دهندگان فراهم کرده است.
از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال متمرکز، که اغلب توسط دولت‌ها یا نهادهای مالی بزرگ منتشر می‌شوند، مانند ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)، با هدف بهبود کارایی سیستم‌های پولی موجود و کاهش هزینه‌های تراکنش طراحی شده‌اند. همچنین استیبل کوین‌ها که به نوعی ارز دیجیتال هستند و ارزش آنها به دارایی‌های پایدار مانند دلار آمریکا یا طلا متصل است، به منظور کاهش نوسانات قیمتی و ایجاد ثبات در بازار ارزهای دیجیتال ایجاد شده‌اند.
دسته بندی دیگری نیز برای ارزهای دیجیتال وجود دارد که بیشتر توسط معامله گران بیان می شود و به طور کلی شامل موارد زیر می‌شوند.
ارزهای اصلی | مانند بیت‌کوین
ارزهایی که به عنوان ابتدایی‌ترین و پرکاربردترین ارزهای دیجیتال شناخته می‌شوند، مانند بیت‌کوین و اتریوم.
ارزهای جایگزین | Altcoins
ارزهای دیگری که علاوه بر بیت‌کوین وجود دارند، مانند ریپل، لایت‌کوین، کاردانو و غیره.
ارزهای مستقل | Independent Cryptocurrencies
ارزهایی که بر اساس تکنولوژی‌هایی متفاوت از بیت‌کوین و اتریوم ساخته شده‌اند، مانند کاردانو یا بیت‌کوین کش.
ارزهای پیوندی | Stablecoins
ارزهای دیجیتال که به ارزهای ملی یا دیگر دارایی‌های ثابت متصل شده‌اند و قیمت آنها ثابت می‌ماند، مانند تتر (Tether)
ارزهای خصوصی | Privacy Coins
ارزهایی که امکان مخفی‌کردن مشخصات تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند، مانند مونرو (Monero) و زیکش (Zcash).
ارزهای ارتباطی | Utility Tokens
ارزهایی که برای دسترسی به خدمات یا تأمین محصولات خاص در پلتفرم‌های بلاکچین استفاده می‌شوند، مانند توکن‌های اتریوم برای اجرای قراردادهای هوشمند در شبکه اتریوم.
معروف ترین ارزهای دیجیتال
معروف‌ترین ارزهای دیجیتال شامل بیت‌کوین (Bitcoin)، اتریوم (Ethereum)، بایننس کوین (Binance Coin)، کاردانو (Cardano)، سولانا (Solana)، دوج کوین (Dogecoin)، لایت‌کوین (Litecoin)، ریپل (Ripple)، پولکادوت (Polkadot)، و چین‌لینک (Chainlink) هستند. این ارزها به دلیل ویژگی‌ها و استفاده‌های مختلفشان، جزء پرطرفدارترین و مورد توجه‌ترین ارزهای دیجیتال در جهان محسوب می‌شوند و در بازارهای مختلف به عنوان ابزارهای مالی و سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ویژگی‌های مهم ارزهای دیجیتال
۱. رمزنگاری قوی: استفاده از تکنولوژی رمزنگاری برای امنیت تراکنش‌ها و اطلاعات.
۲. غیر متمرکز بودن: عدم وجود نیاز به واسطه‌های مرکزی مانند بانک‌ها، به منظور انجام تراکنش‌ها و مدیریت شبکه.
۳. تراکنش‌های شفاف: قابل دسترسی برای همه اعضا شبکه، با امکان بررسی تراکنش‌ها به صورت آنلاین.
۴. سرعت و کارایی بالا: توانایی انجام تراکنش‌های سریع و کارآمد در شبکه.
۵. هزینه تراکنش کم: کاهش هزینه‌های مربوط به انتقال و تبادل ارز دیجیتال.
۶. قابلیت برنامه‌ریزی مالی: امکان ایجاد قراردادهای هوشمند و تعیین شرایط خاص برای انجام تراکنش‌ها.
۷. مقیاس‌پذیری: توانایی سازگاری با حجم بالای تراکنش‌ها و شبکه‌های بزرگ.
۸. حفظ حریم خصوصی: ارائه راهکارهایی برای حفظ و محافظت از حریم خصوصی اطلاعات کاربران.
نحوه خرید و فروش ارزهای دیجیتال
برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال، باید مراحل زیر را انجام دهید:
انتخاب صرافی (Exchange) : ابتدا باید یک صرافی دیجیتال انتخاب کنید که ارزهای دیجیتال را پشتیبانی کند. صرافی‌های معروف جهانی شامل Coinbase، Binance، Kraken و Bitfinex هستند و صرافی های جهانی که ایرانیها می توانند از آنها استفاده کنند BingX و Mexc می باشند.
ثبت نام و تأیید هویت: پس از انتخاب صرافی، باید در آن ثبت‌نام کنید و هویت خود را تأیید کنید. این مرحله شامل ارائه اسناد شناسایی و تأیید اطلاعات شماست.
واریز پول (Deposit) : برای خرید ارز دیجیتال، باید پول خود را به حساب صرافی واریز کنید. معمولاً این امر با استفاده از انتقال بانکی، کارت اعتباری یا ارزهای دیجیتال ثابت مثل تتر انجام می‌شود.
انتخاب ارز: پس از واریز، باید ارز دیجیتال موردنظر خود را انتخاب کنید. بیت‌کوین و اتریوم معمولاً اولین انتخاب‌های مردم برای خرید هستند، اما صرافی‌ها ارزهای دیجیتال متعددی را پشتیبانی می‌کنند.
خرید: پس از انتخاب ، ارز دیجیتال موردنظر را به قیمت فعلی بازار خریداری کنید. این خرید ممکن است به صورت مستقیم با قیمت بازار (Market Order) یا به قیمت مشخصی که شما تعیین کنید (Limit Order) انجام شود.
ذخیره در کیف پول (Wallet) : پس از خرید، می‌توانید ارزهای دیجیتال خود را در کیف پول دیجیتال ذخیره کنید که می‌تواند یک کیف پول نرم‌افزاری، سخت‌افزاری یا آنلاین باشد.
فروش: برای فروش ارز دیجیتال، می‌توانید همین روند را برعکس انجام دهید. ابتدا ارز دیجیتال خود را به صرافی وارد کنید، سپس با استفاده از قیمت فعلی بازار یا با قیمت مشخصی که تعیین کرده‌اید، ارز را فروش دهید.
امنیت و نگهداری رمزارزها
امنیت و نگهداری رمزارزها بسیار اهمیت دارد تا از سرقت و از دست دادن آنها جلوگیری شود. برای این منظور، می‌توانید مراقبت‌های زیر را رعایت کنید:
استفاده از کیف پول‌های امن: استفاده از کیف پول‌های دیجیتال امن، مانند کیف پول‌های سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری معتبر، به شما کمک می‌کند تا کلیدهای خصوصی خود را در محیط‌های امن نگه دارید.
مدیریت کلیدهای خصوصی: کلیدهای خصوصی خود را بر روی دستگاه‌های امن و محافظت‌شده نگه دارید و هرگز آنها را به اشتراک نگذارید یا در محیط‌های آنلاین ذخیره نکنید.
استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای: برای ورود به حساب کاربری خود در صرافی‌ها یا کیف پول‌های آنلاین، از احراز هویت دو مرحله‌ای استفاده کنید تا امنیت افزایش یابد.
آپدیت و نرم‌افزارهای امن: مطمئن شوید که نرم‌افزار کیف پول و سیستم عامل دستگاه‌های خود را به روزرسانی کرده و از نسخه‌های امن استفاده می‌کنید.
پشتیبان‌گیری منظم: اطمینان حاصل کنید که کلیدهای خصوصی و دیتای مهم خود را به طور منظم پشتیبان‌گیری کرده و در محیط‌های امن نگه دارید.
اطمینان از صحت صرافی‌ها: هنگام انتخاب صرافی برای خرید و فروش، اطمینان حاصل کنید که صرافی از استانداردهای امنیتی قوی استفاده می‌کند و اطلاعات شما را محافظت می‌کند.
نحوه استخراج رمزارزها
استخراج رمزارزها به عنوان یک فرآیند پیچیده و تخصصی در علم رمزنگاری و بلاکچین انجام می‌شود. این فرآیند به صورت زیر است:
انتخاب وسیله‌ی ماینینگ: ابتدا باید وسیله‌ی ماینینگ مناسب را انتخاب کنید. این می‌تواند یک کامپیوتر با کارت گرافیک قوی یا یک دستگاه ASIC مخصوص ماینینگ باشد.
نصب نرم‌افزار ماینینگ: باید نرم‌افزار ماینینگ مربوط به رمزارزی که قصد استخراج آن را دارید، روی وسیله‌ی ماینینگ خود نصب کنید.
انتخاب استخر ماینینگ: برای افزایش احتمال استخراج بلاک‌ها، بهتر است به یک استخر ماینینگ بپیوندید. این استخرها از توان ماینینگ شما به صورت گروهی استفاده می‌کنند و پاداش را بر اساس تلاش ماینرها تقسیم می‌کنند.
شروع استخراج: پس از تنظیمات لازم در نرم‌افزار ماینینگ، می‌توانید به استخراج رمزارزها بپردازید. این فرآیند شامل حل مسائل ریاضی پیچیده است که به عنوان “Proof of Work” شناخته می‌شود.
دریافت پاداش: هرگاه با موفقیت یک بلاک از رمزارز مورد نظر را استخراج کنید، به عنوان پاداش، واحدی از آن رمزارز به شما تعلق می‌گیرد. این واحد می‌تواند نگهداری شده یا به ارزهای دیگر تبدیل شود.
کیف پول ارز دیجیتال
کیف پول‌های ارز دیجیتال نقش حیاتی در مدیریت دارایی‌های رمزی دارند. این کیف پول‌ها به کاربران امکان ذخیره، ارسال و دریافت ارزهای دیجیتال را می‌دهند. انواع کیف پول‌های ارز دیجیتال عبارت‌اند از:
کیف پول گرم (نرم‌افزاری): این کیف پول‌ها به صورت اپلیکیشن موبایل، نرم‌افزار دسکتاپ یا تحت وب عرضه می‌شوند. اطلاعات در آنها آنلاین ذخیره می‌شود و بیشتر در معرض حملات سایبری قرار دارند.کیف پول سرد (سخت‌افزاری): این دستگاه‌ها فیزیکی هستند و اطلاعات را به صورت آفلاین ذخیره می‌کنند. از جمله مثال‌ها می‌توان به دستگاه‌های Trezor و Ledger اشاره کرد.
معایب ارز دیجیتال
معاملات با نام مستعار: ارزهای دیجیتال، مانند بیت‌کوین، با نام‌های مستعار معامله می‌شوند. این به این معناست که هویت فردی که معامله را انجام می‌دهد، قابل پیگیری نیست. این موضوع می‌تواند در مواردی مشکل‌ساز باشد.
داشتن نام مستعار و امنیت: استفاده از نام مستعار می‌تواند امکان استفاده مجرمانه را فراهم کند. به عبارت دیگر، افراد می‌توانند با استفاده از ارزهای دیجیتال به صورت ناشناس معاملات مختلفی را انجام دهند.
متمرکز شدن: ارزهای دیجیتال به طور قابل توجهی متمرکز شده‌اند. به عبارت دیگر، تعداد کمی از افراد و شرکت‌ها در اختیار بیشترین مقدار ارز دیجیتال قرار دارند. این موضوع می‌تواند مشکل‌ساز باشد و تأثیرات منفی را بر روی بازار داشته باشد.
هزینه‌ها: شرکت در یک شبکه ارز دیجیتال هزینه‌های مرتبطی دارد. این هزینه‌ها می‌توانند شامل هزینه‌های معامله، هزینه‌های نگهداری و هزینه‌های انتقال باشند. برخی از ارزهای دیجیتال هزینه‌های بالایی دارند.
مسائل امنیتی خارج از بلاکچین: امنیت ارزهای دیجیتال ممکن است به دلیل مسائل خارج از بلاکچین به خطر بیافتد. به عنوان مثال، حمله‌های سایبری به صرافی‌های ارز دیجیتال می‌تواند منجر به سرقت ارزها شود.
نوسان قیمت‌ها: قیمت‌های ارزهای دیجیتال به شدت نوسان دارند. این نوسان‌ها می‌توانند به سود یا ضرر شما منجر شوند. برای سرمایه‌گذاران، این نوسان‌ها می‌توانند چالش‌هایی را ایجاد کنند.
ارز دیجیتال در ایران
در حال حاضر، خرید و فروش ارزهای دیجیتال در ایران به صورت رسمی قانونی نیست، اما جرم نیز محسوب نمی‌شود. به عبارت دیگر، استفاده از ارزهای دیجیتال در کشور جرم نیست، اما هنوز قوانین دقیقی در این زمینه وضع نشده است. اگر قصد دارید ارزهای دیجیتال را خریداری یا فروش کنید، می‌توانید از صرافی‌هایی که مقررات را رعایت کرده‌اند، استفاده کنید، اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، مجوز خاصی صادر نشده است.
صرافی های داخلی که خدمات خرید و فروش رمزارزها رو انجام می دهند، در سال های اخیر بسیار زیاد شده اند. تمام نکات امنیتی که برای صرافی های خارجی لحاظ می کنید باید برای صرافی های ایرانی هم در نظر بگیرید.
سخن آخر
اگرچه خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران قانونی نیست اما از طریق صرافی‌های معتبر می‌توانید خرید و فروش کنید. در این مطلب با ارز دیجیتال آشنا و تفاوت آن را با پول فیزیکی بیان کردیم. ارز دیجیتال همانند سایر بازارهای مالی دارای مزایا و معایبی است که خوب است پیش از سرمایه گذاری، با آن آشنا شویم.