عرضه اولیه سهام یکی از جذابترین فرصتها برای سرمایهگذاران است که اغلب با استقبال زیادی در بازار بورس مواجه میشود. بسیاری از افراد به دلیل سودآوری کوتاهمدت این سهام به دنبال شرکت در عرضههای اولیه هستند. اما آیا واقعاً میدانیم که عرضه اولیه چیست و چگونه میتوان از آن به بهترین شکل بهرهبرداری کرد؟ در این مطلب از مجله زاگرس، قصد داریم به زبانی ساده و روان به توضیح عرضه اولیه، تفاوت آن با پذیرهنویسی، روشهای خرید آن و همچنین بهترین زمان برای فروش سهام عرضه اولیه بپردازیم. پس اگر شما هم به دنبال آشنایی بیشتر با این فرآیند هستید، پس با ما همراه باشید تا تمامی جزئیات را بررسی کنیم.
عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه سهام به زبان ساده به فرآیند فروش سهام شرکتی که برای اولین بار در بازار بورس یا فرابورس عرضه میشود، گفته میشود. معمولا شرکتها در فرآیند عرضه اولیه، قیمت سهام خود را پایینتر از ارزش واقعی آنها ارزشگذاری میکنند. بنابراین احتمال سودآوری آنها (حداقل در کوتاه مدت) افزایش مییابد و این یکی از دلایل بالا بودن تقاضا برای عرضه اولیه میباشد.
تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه چیست؟
پذیرهنویسی زمانی صورت میگیرد که شرکت مذکور در حال تشکیل است و در مراحل تبدیل شدن به شرکت سهامی عام و پذیرش در بازار سرمایه ایران است. در این حالت اشخاص با شرکت در پذیرهنویسی متعهد میشوند با پرداخت مبلغ مشخصی، بخشی از سرمایه مورد نیاز شرکت برای تاسیس شدن را تامین کنند. به این مفهوم، «اولین پذیرهنویسی» نیز گفته میشود. در واقع پذیرهنویسی قبل از ثبت و تشکیل شرکتها و به منظور تامین سرمایه انجام میشود اما عرضه اولیه پس از پذیرش شرکت ها در بورس یا فرابورس و به منظور نخستین عرضه بخشی از سهام شرکت به عموم مردم انجام میشود.
چگونه عرضه اولیه بخریم؟
روش جدید خرید عرضه اولیه سهام از طریق کارگزاریهای بورسی انجام میشود،که لازمه اولیه آن داشتن کد بورسی و ثبت نام در سامانه سجام میباشد.
اما چگونه از عرضه اولیه یک سهام مطلع شویم؟
برای خرید عرضه اولیه سهام یک شرکت کافی است از زمان و تاریخ عرضه آن مطلع شد. اطلاعرسانی عرضه اولیه از طریق سایتهای بورسی و کانالهای خبری انجام میپذیرد. اکثر کارگزاریها نیز مشتریان خود را از زمان دقیق عرضههای اولیه آگاه میکنند.
ممکن است این سوال برای شما پیش آید که چرا یک شرکت عرضه اولیه میشود؟
با ورود شرکت ها به بازار بورس، علاوه بر این که بازار بورس ایران عمق پیدا میکند، سرمایه موجود در کشور به سمت این شرکت های پذیرفته شده در بورس رفته و موجب گسترش تولید و اشتغال در کشور میشود. در ادامه مهمترین علت های عرضه اولیه شدن شرکت ها را بررسی میکنیم:
- تامین مالی به واسطه شراکت سهامداران
یکی از مهمترین دلایل ورود شرکت ها به بورس، استفاده از منابع مالی از طریق انتشار سهام است. شرکت ها برای گسترش فعالیت های خود به منابع مالی نیاز دارند. یکیاز این راه های تامین مالی، ثبت شرکت به عنوان یک شرکت سهامی عام و استفاده از سهام آن به عنوان منبع تامین مالی است. زمانی که شرکت های سهامی عام با توجه به قوانین، در بورس یا فرابورس، مورد پذیرش قرار میگیرند، میتوانند سهام خود را در بازار منتشر کنند و به این واسطه جذب نقدینگی کرده و در راستای برنامههای شرکت هزینه نمایند.
- تخفیف مالیاتی
یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس، معافیت یا تخفیفهای معاملاتی است. مالیات رایج شرکتهای غیر بورسی 25 درصد است اما مالیات شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس به ترتیب برابر با 22.5 و 23.75 درصد است. هزینه شرکت های بورسی با این تخفیف در مالیات کاهش پیدا کرده و در نتیجه باعث افزایش سود شرکت خواهد شد.
- برخورداری از تسهیلات ویژه بانکی
شرکتها با عضویت در بورس، اعتباری که از این طریق به دست میآورند، که میتوانند از تسهیلات بانکی بیشتری نسبت به شرکتهای غیر بورسی استفاده کنند.
- افزایش اعتماد عمومی نسبت به شرکت و برندینگ
کسب اعتبار و افزایش برندینگ شرکت یکی از مهمترین دلایل بورسی شدن شرکت ها است.برای پذیرفته شدن در بورس ایران، شرکت ها ملزم به داشتن شرایط خاص و رعایت قوانین مشخصی هستند که از بین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ثبت شرکت به عنوان سهامی عام
- سودآور بودن طی سه سال گذشته
- داشتن حداقل سرمایه معین
- عدم وجود زیان انباشته در ترازنامه
- تایید صورت های مالی توسط حسابرس بورس
دارا بودن این شرایط و رعایت قوانین بورس که از جمله آن میتوان به صورتهای مالی به صورت شفاف اشاره کرد باعث میشود تا اعتماد عمومی به این شرکت ها بیشتر شود و شرکت ها اعتبار بیشتری داشته باشند و در نتیجه باعث افزایش سودآوری شرکت خواهد شد.
- محاسبه ارزش شرکت
یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس، استفاده از مزایای حضور در یک بازار با محوریت عرضه و تقاضا است که یکی از مهمترین آن ها محاسبه ارزش سهام شرکت ها با توجه به عملکردشان (افزایش تولید، افزایش صادرات، افزایش فروش و…) و صنعتی که در آن هستند، تعیین میشود. سرمایهگذاران هم با توجه به این عملکرد در خرید و فروش سهام شرکت میکنند. در نتیجه، تمام سهامداران حقیقی و حقوقی ارزش روز دارایی خود را میدانند.
- نقدشوندگی بالا
نقدشوندگی بالا، یکی دیگر از دلایل ورود شرکت ها به بورس است. به هنگام عرضه اولیه شرکت ها در بورس، آنها بخشی از سهام خود را برای خرید در اختیار عموم مردم قرار میدهند که به آن سهام شناور گفته میشود. اگر یکی از سهامداران حقوقی بخواهد به سرعت سهام خود را به فروش برساند، می تواند از طریق بازار بورس اقدام کند در صورتی که که چنین امکانی برای سهامدار یک شرکت غیر بورسی وجود ندارد.
روشهای عرضه اولیه سهام
عرضههای اولیه معمولا به یکی از سه روش زیر انجام میشوند، هرچند که روشهای زیادی برای عرضه اولیه سهام شرکتها وجود دارد:
روش اول: حراج
روش خرید سهام و عرضه اولیه به صورت حراج به این صورت است که پس از اعلام قیمت مبنا (ارزشگذاری) برای هر سهم و تعداد سهامی که هر شخص میتواند خریداری کند، متقاضیان اقدام به ثبت سفارش میکنند. در این روش هر فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده باشد، به هنگام اختصاص سهم در اولویت قرار دارد.
روش دوم: قیمت ثابت
این روش که یکی از قدیمیترین روشهای عرضه اولیه است، بدین صورت است که قیمت عرضـه از قبل مشخص بوده است و در بازه زمانی مشخص به مشتریان فرصت ثبت سفارش داده میشود. در انتها در صورتیکه تعداد تقاضا از سهام عرضه شده بیشتر باشد، اوراق بهادار به شیوه تخصیص به روش تسهیم به هر فرد تعلق خواهد گرفت. بدین معنی که مجموع سهام عرضه شده بین تعداد نفراتی که ثبت سفارش کرده اند تقسیم خواهد شد. اما در صورتیکه مجموع تعداد سفارشهای ثبت شده کمتر از تعداد کل اوراق بهادار قابل عرضه باشد، عرضه اوراق بهادار به هر کد معاملاتی معادل سفارشهای خرید ثبت شده وی خواهد بود. مابقی سهام نیز توسط متعهد خرید، به قیمت مبنا خریداری میشود.
روش سوم: بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش
در این روش که به آن ثبت دفتری یا روش ثبت سفارش نیز گفتـه میشود، اولویت زمانی مطرح نیست، بلکه اولویت قیمتی مدنظر است. خرید عرضـه اولیه به روش بوک بیلدینگ بدین صورت است که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی معینی عرضـه میشود و متقاضی قیمت مدنظر خود را در بازه قیمتی تعیین شده، وارد میکند و اولویت با کسانی است که بیشترین قیمت را وارد میکنند. در این روش عموما سرمایهگذاران سقف قیمتی سهم را وارد میکنند و در نهایت شرکت سهام عرضه شده خود را به تعداد مساوی بین متقاضیان تقسیم میکند. به دلیل تقاضای زیاد در این روش عموما تعداد کمی سهام به هر فرد اختصاص داده میشود.
در روش بوک بیلدینگ بهجای تعیین یک قیمت مشخص، یک بازه قیمتی دارای بالاترین و پایینترین آستانه قیمتی اعلام میشود. همچنین در این روش حجم یا حداکثر تعداد سهامی که هر فرد میتواند دریافت کند نیز از طریق اطلاعرسانیهای سازمان بورس اعلام میشود. پس از اتمام مهلت سفارش گیری نیز تعداد سهم هر کد بورسی مشخص میشود که این تعداد بر اساس کل افرادی است که در مهلت مقرر سفارش خود را ثبت کردهاند.
اخیرا بسیاری از عرضههای اولیه شرکتها به روش ترکیبی و یا دو مرحلهای صورت گرفتـه است.
بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه چه زمانی است؟
به طور کلی در مورد زمان دقیق و مناسب برای فروش عرضـه اولیه سهام، نمیتوان نظر قطعی داد. عرضههای اولیه پس از مدتی صف خرید بودن، متعادل میشوند. هرچند سهامداران میتوانند به محض خرید و قرار گرفتـن سهام عرضـه اولیه شده در پرتفوی خود آن را به فروش برسانند اما عموما تا زمان رسیدن به بازدهی اولیه صبر میکنند. برخی پس از اینکه سهم به بازدهی اولیه خود رسید آن را به فروش میرسانند و برخی نیز آن را تا رسیدن به بازدهیهای بالاتر نگه میدارند.
به طور کلی، برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، برخی موارد را در نظر داشته باشید:
- ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بورس
- توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بورس
- مطالعه تحلیل بنیادی عرضه اولیه سهام در سایتهای تحلیلگری و کانالهای خبری کارگزاریها
- بررسی روند بازار بورس
آیا عرضه اولیه ضرر هم دارد؟
بله، به صورت کلی بازار سهام بازار پر ریسکی است و این مسئله شامل عرضه اولیه سهام یک شرکت هم میشود. قیمت سهام پس از عرضه اولیه ممکن است با نوساناتی مواجه شود. این نوسانات میتوانند به دلیل تغییرات سریع در عرضه و تقاضا، اخبار مرتبط با شرکت یا شرایط بازار رخ دهند. اما معمولا این سهمها به دلیل تقاضای زیاد، با سود همراه هستند.
جمع بندی
عرضه اولیه فرصتی جذاب برای سرمایهگذاران است که با قیمت پایینتر از ارزش واقعی، سهام شرکتها را خریداری کنند. اما باید توجه داشت که بازار سهام همراه با ریسک است و سرمایهگذاران باید با دقت و تحلیل مناسب وارد این بازار شوند.